• Kilka słów o adaptacji dziecka do przedszkola

        Moment w którym dziecko przekracza próg przedszkola jest niezwykle ważnym wydarzeniem w życiu całej rodziny. Proces przystosowania do zachodzących w życiu zmian nazywamy adaptacją. W trakcie adaptacji, zarówno dzieciom, jak i rodzicom towarzyszy całe spektrum różnorodnych emocji. Począwszy od strachu i uczucia niepewności wobec pierwszych dni w nowym, nieznanym miejscu, skończywszy na poczuciu ekscytacji i radości z podejmowania nowych wyzwań oraz nowego etapu w życiu dziecka. 

        Czym jest adaptacja?

        Adaptacja, czyli przystosowanie dziecka do środowiska przedszkolnego jest procesem długotrwałym, złożonym i wielostronnym. Dziecko w tym czasie potrzebuje dużo czasu, zrozumienia i cierpliwości zarówno od rodziców jak i nauczycieli, aby móc przystosować się do nowej dla niego sytuacji.

        Należy pamiętać, że rodzina jest pierwszym, naturalnym środowiskiem społecznym dziecka, które wraz ze wzrostem i rozwojem naszej pociechy poszerza się o przedszkole, szkołę, czy grupę rówieśniczą. Doświadczenia zdobyte we wczesnym dzieciństwie mają ogromy wpływ na zachowania dziecka w późniejszym okresie. Matka jest niezwykle ważną osobą w życiu dziecka. To właśnie ona zaspokaja potrzeby emocjonalne i biologiczne dziecka w okresie niemowlęcym, dlatego łączy ją z dzieckiem niezwykle silna więź. Dziecko w sytuacji nowej dla siebie odczuwa potrzebę kontaktu z matką, a gdy jest on niemożliwy budzi się w nim niepokój, lęk. To właśnie matka stymuluje zachowania dziecka we wczesnym wieku i ma ogromny wpływ na jego socjalizację. 

        Co zrobić, by adaptacja dziecka w przedszkolu była sprawna?

        Proces adaptacji powinien zachodzić stopniowo. Warto poświęcić pierwszy tydzień lub dwa, by nie spieszyć się i w nerwach odprowadzac dzieckodo placówki. Jest to bardzo ważne, ponieważ pozwala dziecku zbudować pozytywny obraz nowego miejsca. Pomiędzy 2 a 3 rokiem życia, dziecko może przeżywać wzmożone objawy lęku separacyjnego.

        Lęk separacyjny jest to naturalnie przeżywany, rozwojowy lęk przed rozłąką z rodzicem czy najbliższym opiekunem. Dzieci, które odczuwają lęk separacyjny odczuwają niepokój w sytuacji, gdy główny opiekun nie znajduje się w zasięgu ich wzroku. Odczuwany przez dzieci lęk separacyjny najczęściej wiąże się ze strachem przed tym, że rodzicowi może stać się coś złego podczas rozłąki. Spokojne przyzwyczajanie dziecka do uczęszczania do przedszkola może pomóc zaadaptować się nawet najbardziej przywiązanym maluchom.

        Przede wszystkim warto pamiętać, iż dzieci uczą się na zasadzie obserwacji zachowania osób dorosłych. Pozostawienie dziecka pod opieką nowych, nieznajomych osób może być dla rodziców trudne. Naturalne jest więc poczucie niepokoju czy smutku. Niezwykle ważne jest jednak, by rodzice wcześniej uporządkowali przeżywane emocje i przygotowali się na ten moment, by w chwili pozostawienia dziecka w przedszkolu, być dla niego oparciem. Jeśli dziecko zauważy niepewność rodzica – nastrój ten mu się udzieli i dziecko stanie się niespokojne, pojawi się płacz i niechęć do pójścia do przedszkola.

        Kolejnym istotnym czynnikiem wpływającym na łatwiejsze zaadaptowanie się dzieci oraz rodziców są szczere rozmowy na temat przedszkola. Opowieści o planie dnia, jakiego dziecko może spodziewać się w placówce czy o tym, jak będą wyglądać sale. Warto także tłumaczyć dziecku, że zasady przedszkolne są ważne i należy ich przestrzegać. Dzieci lubią, gdy w ich świecie panuje porządek. Pozwala to budować poczucie bezpieczeństwa, co istotnie wpływa na czas adaptacji.

        Jakie trudności najczęściej pojawiają się w procesie adaptacji?

        Dzieci przede wszystkim mają trudności :

        • ze zmianą dotychczasowych standardów zaspokajania potrzeb emocjonalnych i biologicznych;
        • koniecznością nawiązywania kontaktów interpersonalnych z nieznanymi ludźmi;
        • zdobywaniem szybkiej orientacji w środowisku przedszkolnym;
        • nabywaniem poczucia przynależności do grupy społecznej;
        • zmianą rytmu i trybu życia;
        • inną pozycją dziecka w grupie przedszkolnej niż w rodzinie – dziecko jest jednym z wielu, którym nauczyciel musi poświęcić czas.

        Aby złagodzić te objawy, należy wzbogacić dziecko o pozytywne doświadczenia w kontaktach z rówieśnikami oraz dorosłymi. Może zabrzmieć to dość ostro, ale należy zmniejszyć zależność emocjonalną dziecka z rodzicem. Ważne jest rozwijanie samodzielności w czynnościach samoobsługowych. Należy postarać się, aby pierwszy kontakt z rówieśnikami w grupie stał się dla dziecka możliwością do zdobycia pozytywnych doświadczeń i przeżyć oraz co jest bardzo istotne ze strony nauczyciela, dostosować program i wymagania stawiane dziecku do jego poziomu możliwości, umiejętności i potrzeb.

        Rady dla rodziców, których dzieci rozpoczną uczęszczanie do przedszkola.

        • nie należy straszyć dziecka przedszkolem!!!
        • jakiś czas wcześniej wytłumaczyć dziecku dlaczego będzie musiało chodzić do przedszkola;
        • zaciekawić dziecko przedszkolem poprzez rozmowę (to miejsce, gdzie pozna nowych kolegów, koleżanki, wspólnie będą się bawić itp.);
        • przedstawić dziecku pozytywny obraz przedszkola, (przejdźcie się zobaczyć budynek i plac zabaw, pooglądajcie zdjęcia na stronie internetowej, wspólnie spróbujcie narysować przedszkole)
        • warto zaangażować dziecko w zakupy wyprawki do przedszkola;
        • jeżeli dziecko nie rozstawało się z rodzicami należy pozostawić go u osoby, która dziecko zna na jakiś czas, aby nie kojarzyło momentu rozstania z pobytem w przedszkolu;
        • wdrażać do przestrzegania umów i zasad;
        • pozwalać oraz zachęcać dziecko do samodzielności, do korzystania z toalety, samodzielnego mycia rąk, czy próby ubierania się;
        • starać się dostosować rytm dnia do tego panującego w przedszkolu.
        • pozbyć się swoich obaw – w razie wątpliwości zadawać pytania nauczycielom, być gotowym do współpracy z przedszkolem

         

        Jak powinno wyglądać rozstanie z dzieckiem?

        Sam moment rozstania jest trudny zarówno dla dziecka jak i rodzica – czasami nawet zdecydowanie trudniejszy własnie dla rodzica😊. Pamiętajmy, iż atmosfera powinna być przyjazna i miła, a sam moment rozstania powinien przebiegać szybko i sprawnie

        1. Krótkie pożegnanie. Długie rozmowy, całusy, uściski, niekończące się przybijanie piątek utrudnia dziecku i rodzicowi rozstanie.
        2. Rytuały. Warto abyście przed wyjściem do przedszkola ustalili sposób rozstania -  czy będzie to całus, przybicie „żółwika”, czy przytulas. Pierwsze dni na pewno będą trudne w utrzymaniu tego, ale z biegiem czasu na pewno dziecko się przyzwyczai.
        3. Mów prawdę. Powiedz dziecku, że nadszedł czas rozstania i wrócisz „po obiedzie”. Dobrze, żebyś określiła dziecku orientacyjny czas powrotu.
        4. Miłe komunikaty. Nie stosuj nigdy stwierdzenia „nie bój się”, bo uświadamiasz swojemu dziecku, że jest coś czego mógłby się bać. Zamiast tego powiedz „Miłej zabawy”, „Na pewno dzień Ci minie przyjemnie”. Pamiętaj o uśmiechu i ciepłym głosie, który pomoże twojemu dziecku nabrać pewności siebie, że „w przedszkolu jest fajnie”
        5. Cierpliwość. Okres adaptacji może przebiegać długo. Pamiętajmy, że wiele zależy od Rodzica, nauczyciela i dziecka. Warto, abyśmy byli wrażliwi na emocje dziecka. Krzyk i negatywne emocje ze strony rodzica pogorszą sytuację.

        Należy pamiętać, że każde dziecko przechodzi proces adaptacji w swoim tempie i na swój sposób. Rolą rodzica jest wsparcie i towarzyszenie dziecku w tym intensywnym czasie oraz pomoc w tworzeniu obrazu przedszkola jako bezpiecznego miejsca, gdzie dziecko może czuć się spokojne i swobodne. Oby jednak wymienione trudności nie miały miejsca, a proces adpatacji do przedszkola przebiegł szybko i sprawnie w atmosferze radości i spokoju😊

         

        Gotowość szkolna dziecka sześcioletniego

        Pójście sześciolatka do szkoły budzi wśród niektórych rodziców niepokoje i wątpliwości. Dlatego bardzo chciałabym, by poniższy artykuł przybliżył temat gotowości szkolnej oraz wiążące się z tym tematem zagadnienia wszystkim zainteresowanym. Nie będzie to tradycyjna forma artykułu, ale chciałabym by znalazły się tu wszystkie elementy, z których dziecko „jest rozliczane” przed startem szkolnym i które „definiują” jego gotowość szkolną.

        Gotowość szkolna

        Co należy do obowiązków przedszkola w zakresie określenia gotowości szkolnej ?

        Wychowanie przedszkolne obejmuje dzieci od początku roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 3 lata, do końca roku szkolnego     w roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 7 lat .

        Do zadań nauczycieli przedszkola należy m.in. prowadzenie obserwacji pedagogicznych mających na celu poznanie możliwości i potrzeb rozwojowych dzieci oraz dokumentowanie tych obserwacji. Z początkiem roku szkolnego (październik, listopad) poprzedzającego możliwe rozpoczęcie przez dziecko nauki w klasie I szkoły podstawowej należy przeprowadzić rzeetelną obserwację umiejetności i zachowań dziecka, by mieć potem odniesienie do dalszych obserwacji i czynionych przez dziecko postepów.

        Jednym z celów takiej analizy jest zgromadzenie informacji, które mogą pomóc rodzicom w poznaniu stopnia gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole   i ewentualnym wspomaganiu rozwoju dziecka w osiąganiu tej gotowości. Na podstawie dokumentacji prowadzonych obserwacji pedagogicznych, przedszkole wydaje rodzicom informację o gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole podstawowej. Informację wydaje się w terminie do końca kwietnia roku szkolnego, w którym dziecko ma obowiązek albo może rozpocząć naukę w szkole podstawowej.

        Co należy do poradni psychologiczno-pedagogicznej  w sprawie gotowości szkolnej ?

        Na wniosek rodziców naukę w szkole podstawowej może także rozpocząć dziecko, które w danym roku kalendarzowym kończy 6 lat. Dziecko 6 letnie przyjmuje Dyrektor szkoły jeżeli: korzystało ono z wychowania przedszkolnego w roku szkolnym poprzedzającym rok szkolny, w którym ma rozpocząć naukę w szkole podstawowej, albo posiada opinię o możliwości rozpoczęcia nauki w szkole podstawowej, wydaną przez publiczną poradnię psychologiczno-pedagogiczną albo niepubliczną, zatrudniającą pracowników publicznych poradni  psychologiczno-pedagogicznej. Poradnia psychologiczno-pedagogiczna wydaje ww. opinię na podstawie przeprowadzonej diagnozy dojrzałości szkolnej dziecka do podjęcia systematycznej nauki w szkole, obejmującej dojrzałość pod względem fizycznym, intelektualnym, społecznym i emocjonalnym.

        W przypadku dzieci posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, obowiązek szkolny tych dzieci może być odroczony do końca roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 9 lat. Dziecko,  które w wieku 7 lat nie rozpocznie spełniania obowiązku szkolnego, kontynuuje przygotowanie przedszkolne w przedszkolu, oddziale przedszkolnym zorganizowanym w szkole podstawowej lub w innej formie wychowania przedszkolnego.

        Planowane osiągnięcia dziecka na koniec wychowania przedszkolnego

        I. Fizyczny obszar rozwoju dziecka. Dziecko przygotowane do podjęcia nauki  w szkole:

        1) zgłasza potrzeby fizjologiczne, samodzielnie wykonuje podstawowe czynności higieniczne;

        2) wykonuje czynności samoobsługowe: ubieranie się i rozbieranie, w tym czynności

        precyzyjne, np. zapinanie guzików, wiązanie sznurowadeł;

        3)spożywa posiłki z użyciem sztućców, nakrywa do stołu i sprząta po posiłku;

        4) komunikuje potrzebę ruchu, odpoczynku itp.;

        5) uczestniczy w zabawach ruchowych, w tym rytmicznych, muzycznych, naśladowczych, z przyborami lub bez nich; wykonuje różne formy ruchu: bieżne, skoczne, z czworakowaniem, rzutne;

        6) inicjuje zabawy konstrukcyjne, majsterkuje, buduje, wykorzystując zabawki, materiały użytkowe, w tym materiał naturalny;

        7) wykonuje czynności, takie jak: sprzątanie, pakowanie, trzymanie przedmiotówjedną ręką i oburącz, małych przedmiotów z wykorzystaniem odpowiednio ukształtowanych chwytów dłoni, używa chwytu pisarskiego podczas rysowania, kreślenia i pierwszych prób pisania;

        8) wykonuje podstawowe ćwiczenia kształtujące nawyk utrzymania prawidłowej postawy ciała;

        9) wykazuje sprawność ciała i koordynację w stopniu pozwalającym na rozpoczęciesystematycznej nauki czynności złożonych, takich jak czytanie i pisanie.

        II. Emocjonalny obszar rozwoju dziecka. Dziecko przygotowane do podjęcia nauki w szkole:

        1)  rozpoznaje i nazywa podstawowe emocje, próbuje radzić sobie z ich przeżywaniem;

        2)szanuje emocje swoje i innych osób;

        3)przeżywa emocje w sposób umożliwiający mu adaptację w nowym otoczeniu, np. w nowej grupie dzieci, nowej grupie starszych dzieci, a także w nowej grupie dzieci i osób dorosłych;

        4) przedstawia swoje emocje i uczucia, używając charakterystycznych dla dzieckaform wyrazu;

        5) rozstaje się z rodzicami bez lęku, ma świadomość, że rozstanie takie bywa dłuższe lub krótsze;

        6) rozróżnia emocje i uczucia przyjemne i nieprzyjemne, ma świadomość, że odczuwają i przeżywają je wszyscy ludzie;

        7) szuka wsparcia w sytuacjach trudnych dla niego emocjonalnie; wdraża swojewłasne strategie, wspierane przez osoby dorosłe lub rówieśników;

        8) zauważa, że nie wszystkie przeżywane emocje i uczucia mogą być podstawą do podejmowania natychmiastowego działania, panuje nad nieprzyjemną emocją, np. podczas czekania na własną kolej w zabawie lub innej sytuacji;

        9) wczuwa się w emocje i uczucia osób z najbliższego otoczenia;

        10) dostrzega, że zwierzęta posiadają zdolność odczuwania, przejawia w stosunku do nich życzliwość i troskę;

        11) dostrzega emocjonalną wartość otoczenia przyrodniczego jako źródła satysfakcji estetycznej.

        III. Społeczny obszar rozwoju dziecka. Dziecko przygotowane do podjęcia nauki w szkole:

        1) przejawia poczucie własnej wartości jako osoby, wyraża szacunek wobec innych osób i przestrzegając tych wartości, nawiązuje relacje rówieśnicze;

        2) odczuwa i wyjaśnia swoją przynależność do rodziny, narodu, grupy przedszkolnej, grupy chłopców, grupy dziewczynek oraz innych grup, np. grupy teatralnej, grupy sportowej;

        3) posługuje się swoim imieniem, nazwiskiem, adresem;

        4) używa zwrotów grzecznościowych podczas powitania, pożegnania, sytuacji wymagającej przeproszenia i przyjęcia konsekwencjiswojego zachowania;

        5) ocenia swoje zachowanie w kontekście podjętych czynności i zadań oraz przyjętych norm grupowych; przyjmuje, respektuje i tworzy zasady zabawy w grupie, współdziała z dziećmi w zabawie, pracach użytecznych, podczas odpoczynku;

        6) nazywa i rozpoznaje wartości związane z umiejętnościami i zachowaniami społecznymi, np. szacunek do dzieci i dorosłych, szacunek do ojczyzny, życzliwość okazywana dzieciom i dorosłym – obowiązkowość, przyjaźń, radość;

        7) respektuje prawa i obowiązki swoje oraz innych osób, zwracając uwagę na ich indywidualne potrzeby;

        8) obdarza uwagą inne dzieci i osoby dorosłe;

        9) komunikuje się z dziećmi i osobami dorosłymi, wykorzystując komunikaty werbalne i pozawerbalne; wyraża swoje oczekiwania społeczne wobec innego dziecka, grupy.

        IV. Poznawczy obszar rozwoju dziecka. Dziecko przygotowane do podjęcia nauki      w szkole:

        1) wyraża swoje rozumienie świata, zjawisk i rzeczy znajdujących się w bliskim otoczeniu za pomocą komunikatów pozawerbalnych: tańca, intencjonalnego ruchu, gestów, impresji plastycznych, technicznych, teatralnych, mimicznych, konstrukcji i modeli z tworzyw i materiału naturalnego;

        2) wyraża swoje rozumienie świata, zjawisk i rzeczy znajdujących się w bliskim otoczeniu za pomocą języka mówionego, posługuje się językiem polskim w mowie zrozumiałej dla dzieci i osób dorosłych, mówi płynnie, wyraźnie, rytmicznie, poprawnie wypowiada ciche i głośne dźwięki mowy, rozróżnia głoski na początku i końcu w wybranych prostych fonetycznie słowach;

        3) odróżnia elementy świata fikcji od realnej rzeczywistości; byty rzeczywiste od medialnych, byty realistyczne od fikcyjnych;

        4) rozpoznaje litery, którymi jest zainteresowane na skutek zabawy i spontanicznych odkryć, odczytuje krótkie wyrazy utworzone z poznanych liter w formie napisów drukowanych dotyczące treści znajdujących zastosowanie w codziennej aktywności;

        5) odpowiada na pytania, opowiada o zdarzeniach z przedszkola, objaśnia kolejność zdarzeń w prostych historyjkach obrazkowych, układa historyjki obrazkowe, recytuje wierszyki, układa i rozwiązuje zagadki;

        6) wykonuje własne eksperymenty językowe, nadaje znaczenie czynnościom, nazywa je, tworzy żarty językowe i sytuacyjne, uważnie słucha i nadaje znaczenie swym doświadczeniom;

        7) eksperymentuje rytmem, głosem, dźwiękami i ruchem, rozwijając swoją wyobraźnię muzyczną; słucha, odtwarza i tworzy muzykę, śpiewa piosenki, porusza się przy muzyce i do muzyki, dostrzega zmiany charakteru muzyki, np. dynamiki, tempa i wysokości dźwięku oraz wyraża ją ruchem, reaguje na sygnały, muzykuje z użyciem instrumentów oraz innych źródeł dźwięku; śpiewa piosenki z dziecięcego repertuaru oraz łatwe piosenki ludowe; chętnie uczestniczy w zbiorowym muzykowaniu; wyraża emocje i zjawiska pozamuzyczne różnymi środkami aktywności muzycznej; aktywnie słucha muzyki; wykonuje lub rozpoznaje melodie, piosenki i pieśni, np. ważne dla wszystkich dzieci w przedszkolu, np. hymn przedszkola, charakterystyczne dla uroczystości narodowych (hymn narodowy), potrzebne do organizacji uroczystości np. Dnia Babci i Dziadka, święta przedszkolaka (piosenki okazjonalne) i inne; w skupieniu słucha muzyki;

        8) wykonuje własne eksperymenty graficzne farbą, kredką, ołówkiem, mazakiem itp., tworzy proste i złożone znaki, nadając im znaczenie, odkrywa w nich fragmenty wybranych liter, cyfr, kreśli wybrane litery i cyfry na gładkiej kartce papieru, wyjaśnia sposób powstania wykreślonych, narysowanych lub zapisanych kształtów, przetwarza obraz ruchowy na graficzny i odwrotnie, samodzielnie planuje ruch przed zapisaniem, np. znaku graficznego, litery i innych w przestrzeni sieci kwadratowej lub liniatury, określa kierunki i miejsca na kartce papieru;

        9) czyta obrazy, wyodrębnia i nazywa ich elementy, nazywa symbole i znakiznajdujące się w otoczeniu, wyjaśnia ich znaczenie;

        10) wymienia nazwę swojego kraju i jego stolicy, rozpoznaje symbole narodowe(godło, flaga, hymn), nazywa wybrane symbole związane z regionami Polski ukrytew podaniach, przysłowiach, legendach, bajkach, np. o smoku wawelskim, orientujesię, że Polska jest jednym z krajów Unii Europejskiej;

        11) wyraża ekspresję twórczą podczas czynności konstrukcyjnych i zabawy,zagospodarowuje przestrzeń, nadając znaczenie umieszczonym w niej przedmiotom, określa ich położenie, liczbę, kształt, wielkość, ciężar, porównuje przedmioty w swoim otoczeniu z uwagi na wybraną cechę;

        12) klasyfikuje przedmioty według: wielkości, kształtu, koloru, przeznaczenia, układaprzedmioty w grupy, szeregi, rytmy, odtwarza układy przedmiotów i tworzywłasne, nadając im znaczenie, rozróżnia podstawowe figury geometryczne (koło,kwadrat, trójkąt, prostokąt);

        13) eksperymentuje, szacuje, przewiduje, dokonuje pomiaru długości przedmiotów,wykorzystując np. dłoń, stopę, but;

        14) określa kierunki i ustala położenie przedmiotów w stosunku do własnej osoby,a także w stosunku do innych przedmiotów, rozróżnia stronę lewą i prawą;

        15) przelicza elementy zbiorów w czasie zabawy, prac porządkowych, ćwiczeńi wykonywania innych czynności, posługuje się liczebnikami głównymi i porządkowymi, rozpoznaje cyfry oznaczające liczby od 0 do 10, eksperymentuje z  tworzeniem kolejnych liczb, wykonuje dodawanie i odejmowanie w sytuacji użytkowej, liczy obiekty, odróżnia liczenie błędne od poprawnego;

        16) posługuje się w zabawie i w trakcie wykonywania innych czynności pojęciamidotyczącymi następstwa czasu np. wczoraj, dzisiaj, jutro, rano, wieczorem, w tymnazwami pór roku, nazwami dni tygodnia i miesięcy;

        17) rozpoznaje modele monet i banknotów o niskich nominałach, porządkuje je,rozumie, do czego służą pieniądze w gospodarstwie domowym;

        18) posługuje się pojęciami dotyczącymi zjawisk przyrodniczych, np. tęcza, deszcz,burza, opadanie liści z drzew, sezonowa wędrówka ptaków, kwitnienie drzew,zamarzanie wody, dotyczącymi życia zwierząt, roślin, ludzi w środowisku przyrodniczym, korzystania z dóbr przyrody, np. grzybów, owoców, ziół;

        19) podejmuje samodzielną aktywność poznawczą np. oglądanie książek, zagospodarowywanie przestrzeni własnymi pomysłami konstrukcyjnymi,korzystanie z nowoczesnej technologii itd.;

        20) wskazuje zawody wykonywane przez rodziców i osoby z najbliższego otoczenia,wyjaśnia, czym zajmuje się osoba wykonująca dany zawód;

        21) rozumie bardzo proste polecenia w języku obcym nowożytnym i reaguje na nie;uczestniczy w zabawach, np. muzycznych, ruchowych, plastycznych, konstrukcyjnych, teatralnych; używa wyrazów i zwrotów mających znaczenie dladanej zabawy lub innych podejmowanych czynności; powtarza rymowanki i prostewierszyki, śpiewa piosenki w grupie; rozumie ogólny sens krótkich historyjek opowiadanych lub czytanych, gdy są wspierane np. obrazkami, rekwizytami, ruchem, mimiką, gestami;

        22) reaguje na proste polecenie w języku mniejszości na rodowej lub etnicznej, używa wyrazów i zwrotów mających znaczenie w zabawie i innych podejmowanychczynnościach: powtarza rymowanki i proste wierszyki, śpiewa piosenki; rozumie ogólny sens krótkich historyjek opowiadanych lub czytanych wspieranych np. obrazkiem, rekwizytem, gestem; zna godło (symbol) swojej wspólnoty narodowej lub etnicznej;

        23) reaguje na proste polecenie w języku regionalnym –kaszubskim, używa wyrazówi zwrotów mających znaczenie w zabawie i innych podejmowanych czynnościach:powtarza rymowanki i proste wierszyki, śpiewa piosenki; rozumie ogólny sens krótkich historyjek opowiadanych lub czytanych wspieranych np. obrazkiem, rekwizytem, gestem, zna godło (symbol) swojej wspólnoty regionalnej – kaszubski.

        Propozycje działań wspierających rozwijanie gotowości szkolnej w poszczególnych obszarach to m.in.:

        LICZENIE – gry i zabawy matematyczne rozwijają wiele umiejętności, warto otwierać dzieci na wszechobecność matematyki, zaczynając od tego, co im bliskie i znane:

        • zabawy cyframi – układanie w liczby, dodawanie i odejmowanie na konkretach, palcach, w pamięci, wdrażanie do bardziej „skomplikowanych” operacji, jak dzielenie, np. cukierków urodzinowych,
        • zagadki w trakcie oczekiwania na zwykłe, przedszkolne czynności, umożliwianie zadawania zagadek przez dzieci,
        • porównywanie i przeliczanie np. zabawek, klocków,
        • sprawdzanie reakcji na absurdy – myślenie, kształtowanie poczucia sensu.

        PISANIE – każda aktywność zabawowa dotycząca małej i dużej motoryki jest wdrażaniem do pisania:

        • zabawy paluszkowe,masażyki,
        • wodzenie palcem w powietrzu,
        • zajęcia plastyczne.

        Doskonalenie sprawności palców i dłoni ma kluczowe znaczenie w przygotowaniu do nauki pisania. Zaleca się, aby kreślenie „znaków literopodobnych” lub odwzorowywanie szlaczków od lewej do prawej, z góry na dół miało „zabawowy” charakter oraz prowadziło do osiągnięcia jakiegoś z góry określonego celu – np. labiryntowa droga kotka do miski z mlekiem, wkomponowanie litery jako głównego bohatera pracy plastycznej.

        CZYTANIE – przygotowanie do czytania to przede wszystkim dawanie przykładu poprzez posługiwanie się poprawną polszczyzną i czytanie dzieciom, warto wówczas rozwijać wyobraźnię, zatrzymując się na tekście i pytać:

        • Jak myslicie, co stało się dalej?
        • Zgadnijcie, co powiedziała bohaterka?

        Warto bawić się literami i głoskami:

        • wymyślać skojarzenia do kształtu liter drukowanych małych i wielkich,
        • składać litery w sylaby i wyrazy,
        • tworzyć rymy,
        • udawać „robotową (lub papugową) mowę”.

        Wymienione czynności rozwijają sylabizowanie, syntezę i analizę głoskową.

         

        GOTOWOŚĆ SPOLECZNO – EMOCJONALNA

        Bardzo ważnym elementem przygotowania do rozpoczęcia nauki w klasie I jest dojrzałość społeczno-emocjonalna. Poniżej kilka wskazówek, jak dbać o jej rozwój:

        • kształtowanie zdrowej pewności siebie, przyjmowania sukcesu i znoszenia porażki, postawy: „chcę spróbować, wiem, że potrafię, nie poddaję się”,
        • wdrażanie do samodzielności w uczeniu się:

        -  założenie teczek, aby uczeń mógł gromadzić prace, obserwować swoje postępy,

        - dążenie do tego, aby dziecko samo sobie udzielało konkretnych wskazówek (Jaksądzisz, co możesz zrobić, żeby staranniej kontynuować wzór? zamiast Nie wyjeżdżaj za linię, skoncentruj się, patrz, co robisz!),

        - przygotowanie do samooceny ucznia (Czy jesteś zadowolony ze swojego udziału w zajęciach/ze swojej pracy?),

        -  wdrażanie do pracy według zasady „raz i porządnie”,

        - doprowadzanie rozpoczętych prac do końca, stopniowe wydłużanie czasu koncentracji,

        • tworzenie atmosfery zabawy, współpracy i organizacji między dziećmi, respektowanie zasad i umów z nauczycielem czy rodzicem:

        - wzajemne dzielenie się wiedzą i doświadczeniami, ale niewyręczanie umysłów kolegów i koleżanek,

        - wdrażanie do zadań grupowych, podział ról według chęci i umiejętności dzieci,

        - kształtowanie postawy szacunku wobec tempa pracy innych – dbałość o ciszę w trakcie zajęć,

        - respektowanie sygnału zgłaszania chęci wypowiedzi,

        - kulturalne oczekiwanie na swoją kolej,

        - dążenie do mniejszej impulsywności w reakcjach,

        • docenianie za postęp i podjęty wysiłek poprzez kilka szczerych i konkretnych słów lub niematerialną nagrodę, z drugiej strony ponoszenie adekwatnej konsekwencji braku chęci do rozwiązywania zadań (np. brak możliwości zabawy według własnego pomysłu w czasie zabaw dowolnych dzieci, bezcelowe siedzenie przy stole lub działanie na korzyść grupy – temperowanie kredek, sprzątanie sali).

         

         

        ROZWIJANIE PRZEZ SZTUKĘ

        Istotny wpływ na rozwój wielu umiejętności szkolnych odgrywa wychowanie przez sztukę. Poniżej propozycje wykorzystania dziedzin sztuki w kontekście przygotowania szkolnego:

        • śpiew – ćwiczenie umiejętności językowych i matematycznych poprzez treść piosenek (Metoda Dobrego Startu), łączenie relacji litera-głoska dzięki wspólnemu zapisywaniu tekstu piosenek – nauczyciel dyktuje zdanie, dzieci głoskują lub sylabizują je, nauczyciel zapisuje kolejne litery,
        • taniec i zabawy muzyczno-ruchowe – rozwijanie pojęć matematycznych, szczególnie orientacji przestrzennej i w schemacie ciała,
        • formy teatralne, recytacja – rozpoznawanie potrzeb i możliwości uczniów, kształtowanie pewności siebie, panowanie nad emocjami, tremą, przeżywanie różnych uczuć, samoocena, budowanie poczucia własnej wartości,
        • zajęcia plastyczne – rozwijanie sprawności małej motoryki – rzeźbienie, konstruowanie makiet, origami, malowanie opuszkami palców, całymi dłońmi po dużej powierzchni, rysowanie w piasku, kaszy, zabawy gliną, masą solną, ugniatanie kulek do przedszkolnej wersji zabawy la tomatina, wydzieranie, zabawy przy wyrabianiu masy solnej,
        • gra na instrumentach – tworzenie rytmów, przeliczanie, czekanie na swoją kolej podczas gry orkiestry.

        Podstawową formą rozwijania gotowości szkolnej 6-latka powinna być zabawa – również wtedy, gdy dotyczy kształtowania umiejętności dotąd przewidzianych w podstawie programowej edukacji wczesnoszkolnej. Nauczyciel czy rodzic, konstruując przebieg aktywności w taki sposób, aby była ona radosnym i mądrym przeżyciem, inspiruje dzieci do samodzielnego poszukiwania odpowiedzi na nurtujące pytania, rozbudza zainteresowanie liczeniem, czytaniem i pisaniem oraz zmianami w otoczeniu społeczno-przyrodniczym.

         

        Uzdolnienia przedszkolaka

        Jeśli rodzice pragną, aby ich dziecko wykształciło w sobie swoiste pasje, wzmocniło talenty i rozwijało rozmaite uzdolnienia, powinni zwrócić uwagę na wiek przedszkolny swojej pociechy. Wiek przedszkolny to właśnie okres, w którym ujawniają się różne talenty, a ich wczesne rozpoznanie i praca nad ich rozwojem mogą przynieść spektakularne efekty i pokierować dalszym życiem malucha.

        1. Rozwój uzdolnień u dzieci przedszkolnych

        Dziecko wybitnie zdolne często rozwija się nieharmonijnie. Są dzieci, które rodzą się obdarzone nieprawdopodobnym talentem. Jako trzylatki potrafią czytać, pisać, grać na fortepianie, rysować prawie jak profesjonaliści, liczyć.

        Bywa jednak i tak, że świetnie rozwinięty intelektualnie pięciolatek, który czyta kilkudziesięciostronicowe powieści i mówi po angielsku, nie potrafi w ogóle porozumieć się z rówieśnikami. Zdolności poznawcze są na poziomie ośmiolatka, a emocjonalne na poziomie czterolatka. Nie wie, co przeżywa, nie potrafi nazwać swoich emocji ani wczuć się w emocje innych.

        Zdolności twórcze, pomysłowość i naturalna kreatywność ujawniają się najpełniej około 5 r.ż. dziecka pod postacią rozbudzonej ekspresji werbalnej, plastycznej, muzycznej i ruchowej. Po tym okresie następuje spadek zdolności twórczych, które niestymulowane, nie rozwijają się, ulegają zahamowaniu. Inteligentne, uzdolnione dziecko przedszkolne, osiągające sukcesy, może również doświadczyć widocznego i czasem trwałego zmniejszenia umiejętności w chwili, gdy rozpoczyna naukę w szkole.

        Zdarza się, że w przedszkolu zdolne dziecko może sprawiać kłopoty wychowawcze i zostać zaszufladkowane przez niezbyt doświadczonych pedagogów jako ,,nadpobudliwe’’ albo przeciwnie − ,,wycofane’’. A to dlatego, że to, co ciekawi jego rówieśników, jemu może już wydawać się nudne.

        W szkole również grozi mu nuda, która może pociągać za sobą zniechęcenie do nauki i w efekcie – paradoksalnie – gorsze stopnie. Dlatego warto indywidualnie traktować utalentowane dziecko i zapewniać mu zadania dostosowane do jego poziomu.

        2. Dziecko zdolne, czyli kto?

        O dziecku zdolnym mówimy, kiedy występuje korelacja trzech czynników:

        • Po pierwsze, dziecko musi być obdarzone zdolnościami specjalnymi, np. muzycznymi, plastycznymi, poznawczymi, wysokim intelektem.
        • Po drugie, musi mieć motywację, chce coś robić w życiu, jest ciekawe świata, eksploruje go z chęcią i szuka odpowiedzi na pytania, które je nurtują.
        • Po trzecie, potrafi myśleć twórczo. Myślenie twórcze to umiejętność szukania nowych pomysłów. Wiąże się to z kreowaniem sytuacji, których źródła należy szukać w bogatej wyobraźni dziecka. Jeżeli dziecko ma zdolność twórczego myślenia, to ze zwykłego patyka potrafi wyczarować sto różnych rzeczy. Ważne jest, aby nie szczędzić dzieciom pochwał, chwalić je za nowe pomysły.

         

        Warto też stymulować rozwój talentów dziecka. W rozwijaniu zdolności na pewno pomoże:

        • Dostarczanie dzieciom materiałów rozwijających ich wyobraźnię, takich, które wzbogacą język ekspresji słownej i niewerbalnej;
        • Zachęcanie dzieci do utrwalania swoich pomysłów oraz nadawanie gotowym już wytworom wyobraźni dziecka formy ekspozycji, np.: oprawianie rysunków w ramki;
        • Pielęgnowanie w dziecku swobody, radości tworzenia i dziecięcej dynamiki prezentowania uzdolnień;
        • Wspieranie i motywowanie do działania poprzez akceptację dziecka wraz z jego widzeniem świata;
        • Branie udziału w zabawach z dzieckiem, które rozwijają jego intelekt, wyobraźnię i twórcze myślenie, np.: lepienie figurek z masy solnej, zabawa w przyjęcie dla lalek, budowanie z klocków, rysowanie, kalambury, pomysłowe dokańczanie bajek czy śpiewanie piosenek.

        Podstawą skutecznego funkcjonowania we współczesnym świecie jest postawa twórcza. Dzieci są z natury kreatywne, dlatego ich zdolności należy w nich pielęgnować i rozwijać. Myślenie twórcze pozwoli im w przyszłości być innowatorami w pracy zawodowej, a także spełniającymi się, radosnymi ludźmi.

        Praca z dzieckiem nieśmiałym w przedszkolu 

        „Dziecko nieśmiałe i zamknięte w sobie jest nie dlatego, że jest mu z tym dobrze, lecz dlatego, że ucieka przed światem, który jest dla niego obcy i groźny”

         

        Obok dzieci, które z dużą łatwością  i swobodą nawiązują szybko kontakty społeczne w grupie przedszkolnej, spotykamy również takie, których zachowanie ulega widocznej dezorganizacji. Są to dzieci nieśmiałe. Początkowo nie zauważa się ich, bo są ciche, grzeczne i bardzo spokojne. Dopiero później dostrzega się, że stoją na uboczu, są bierne wobec rówieśników i jakichkolwiek zachęt ze strony nauczyciela. Ze względu na przejawianą przez dzieci skłonność do izolacji, unikania kontaktów z innymi dziećmi oraz tzw. „zamykanie się w sobie” w mowie potocznej nazywa się je: samotnikami, odludkami itp. Dzieci te często przejawiają bierność społeczną i określa się je jako nieśmiałe i wyhamowane.

        Odwołując się do literatury można globalnie ująć iż zahamowanie psychoruchowe występuje jako jeden z syndromów nieśmiałości. Wg. M. Chłopkiewicz, dzieci zahamowane psychoruchowo można podzielić na cztery grupy:

        - pierwszą grupę tworzą dzieci, które charakteryzuje przesadna skrupulatność, staranność w wykonywaniu działań. Niepewność wobec swoich umiejętności wpływa na stany emocjonalne w trakcie wykonywania zadania. Sprawiają wrażenie nieustannie napiętych i niespokojnych. Stronią od nowych osób, nowych sytuacji, ponieważ powodują one, że dzieci stają się ciche i lękliwe. Zazwyczaj bardzo silnie  te dzieci są związane z matką.

        - drugą grupę stanowią dzieci określane jako „uległe”. Są również małomówne, grzeczne, posłuszne. Ich nieśmiałość i lękliwość widoczna jest szczególnie w kontaktach z osobami dorosłymi.

        - trzecia grupato dzieci, które charakteryzują się biernością w domu oraz w przedszkolu czy w szkole. Mają poczucie niskiej wartości, nie wierzą we własne siły i umiejętności. Są płaczliwe, apatyczne, powolne, przygnębione. Bardzo mocno reagują na przejawy dezaprobaty i odrzucenia ze strony innych.

        - czwarta grupa to z kolei dzieci „asteniczne – nadwrażliwe”, które są zazwyczaj  bardzo skryte, które nie uzewnętrzniają swoich uczuć i najlepiej czują się we własnym towarzystwie.

        Rozważając problem dzieci nieśmiałych możemy uznać go jako przypadłość, która pociąga za sobą całą gamę skutków. Nieśmiałość stanowi przyczynę problemów w sferze społecznej , utrudniając kontakty z ludźmi, hamuje ekspresję , jest przyczyną bierności oraz odizolowywania się. Powoduje szereg zakłóceń w sferze poznawczej, zaburzając percepcję, utrudniając koncentrację i myślenie. Zaś w sferze emocjonalnej wyzwala objawy lękliwości i poczucia zagrożenia. Dziecko nieśmiałe widzi bardzo zniekształcony obraz świata i samego siebie. Wykazuje się niską samooceną i poziomem samoakceptacji. Nieśmiałości dziecka towarzyszą także objawy fizjologiczne tj. trudności mowy i oddychania, niezręczność ruchów, nadmierne pocenie się, suchość w ustach, zmęczenie, bladnięcie lub czerwienienie się.

         

        Dziecko nieśmiałe w grupie przedszkolnej :

        - rzadko inicjuje zabawy lub bierze w nich udział,

        - nie nawiązuje kontaktów z rówieśnikami w grupie i w przedszkolu,

        - lubi przebywać i bawić się sam lub z wyimaginowanymi kolegami,

        - rzadko okazuje swoje uczucia, w większości są one negatywne,

        - ma mało wyrazistą mimikę, rzadko się śmieje,

        - ma trudności z wyrażeniem tego co myśli i czuje.

         

        Pojawienie się dziecka nieśmiałego w grupie przedszkolnej powinno skłonić nauczyciela  do opracowania odpowiednich działań w celu rozbudzenia jego aktywności społecznej: 

        • Nieodzownym elementem będzie prawidłowa postawa nauczyciela zapewniająca dziecku   poczucie bezpieczeństwa, która ukształtuje pozytywny stosunek do przedszkola.
        • Pomoc dziecku w znalezieniu swojego miejsca w grupie poprzez wykorzystanie metod wychowawczych i zabaw integrujących grupę.
        • Stworzenie bezpiecznego środowiska przedszkolnego.
        • Wspieranie w działaniach rozwijających umiejętności komunikacyjne z rówieśnikami i dorosłymi.
        • Systematyczna współpraca z rodziną dziecka.
        • Powierzanie dziecku odpowiedzialnych funkcji w grupie np. dyżury.
        • Wdrażanie działań mających na celu podniesienie samooceny.
        • Nagradzanie dziecka na forum grupy za wykonane zadania.

         

        Jak rodzice mogą pomóc nieśmiałemu dziecku?

        Pewnie niektórzy rodzice powiedzą, że nieśmiałość ich dziecka nie jest taka straszna, nie przeszkadza im za bardzo, kochają je takim, jakie ono jest itd. Myślę, że taka postawa rodziców jest bardzo potrzebna dzieciom.  Warto tylko jeszcze zwrócić uwagę na to, czy nieśmiałość nie okrada dziecka z możliwości życiowych. I chociaż wiele dzieci wyrasta z nieśmiałości, te które stają się nieśmiałymi dorosłymi tracą chyba zbyt wiele. Co zatem mogą zrobić rodzice?

        Przyjrzyj się specyfice nieśmiałości swojego dziecka:
        Zwróć uwagę, czy twoje dziecko jest nieśmiałe w kontakcie z  jedną osobą czy w grupie; czy tylko w nowych, nieznanych czy wszystkich sytuacjach społecznych; czy dziecko ma zahamowania tylko w bardzo określonych sytuacjach (np. telefonowanie, jedzenie w miejscu publicznym, zabawa) czy we wszystkich.

        Modeluj pewność siebie w sytuacjach społecznych
        Modelowanie to najbardziej naturalny sposób uczenia się u dzieci. Zatem: 
        1) Pierwszy mów: „Dzień dobry” znajomym i przedstawiaj się; 
        2) Bądź przyjazny do ludzi; 
        3) Praw innym komplementy; 
        4) Pomagaj innym, gdy widzisz taką potrzebę; 
        5) Podejmuj ryzyko i komentuj, jak to ważne (np. „Myślałam, że będzie trudniej”, „Myślałem, że pójdzie mi lepiej, ale przynajmniej wiem co robić następnym razem” )

        Ćwicz w domu sytuacje społeczne trudne dla dziecka (uścisk ręki, patrzenie w oczy, rozmowy z innymi dziećmi i dorosłymi, przedstawianie się itp.)

        Unikaj
        1) Publicznego ośmieszania dziecka; 
        2) Publicznego krytykowania ludzi; 
        3) Poniżania siebie, gdy ci coś nie wyjdzie; 
        4) Poniżania dziecka, gdy mu coś nie wyjdzie;

        Ucz umiejętności społecznych jak najwcześniej;
        1) Organizuj spotkania z innymi dziećmi w domach; 
        2) Ucz, jak wchodzić w grupę i jak z niej wychodzić; 
        3) Tłumacz, na czym polega przyjaźń; 
        4) Całą rodziną ćwiczcie bycie w dobrym kontakcie (uśmiechanie się, komplementowanie wzajemne, uściski rąk); 
        5) Proponuj zabawy w ćwiczenie zachowań społecznych poza domem, np w proszenie o pomoc w sklepie, pytanie o drogę, zakupy w lokalnym sklepie, uśmiechanie się do ludzi, mówienie „dzień dobry” itp.  
         

        Ucz, że istnieje więcej niż jeden sposób patrzenia na sprawy, więcej niż jedno rozwiązanie problemu;
        1) Porażka uczy, czego mamy nie robić, by osiągnąć to, co chcemy.  
        2) Ucz dziecko poszukiwania rozwiązań, aż znajdzie właściwe (ćwicz w sytuacjach życia codziennego).

        Zachęcaj do zmian małymi kroczkami;
        Duże kroki mogą bardzo zniechęcić nieśmiałych. Metoda głębokiej wody (np. wysłanie dziecka na obóz) jest dobra tylko wtedy, gdy jesteś pewny pozytywnego rezultatu.  Gdy nie – pozwól dziecku wchodzić wolno!
        Najpewniejszym sposobem pokonania nieśmiałości u dzieci jest pozwolenie im na robienie tak małych kroczków, by częściej doświadczały sukcesu niż porażki, a jest to najbardziej prawdopodobne w zadaniach, w których są dobre.

        Pomóż dziecku odkryć zdolności i umiejętności, które czynią go wyjątkowym;
        Rozpoznaj zdolności dziecka – najpierw te, które może realizować w samotności. Następnie, stopniowo, pozwól mu się wykazać najpierw w gronie wspierających dorosłych, a potem wśród rówieśników;

        Pomóż dziecku nauczyć się radzić sobie z emocjami;
        Oczywiście, że należy okazać wsparcie dziecku, gdy mu ciężko, ale warto pamiętać, że im więcej uwagi poświęcamy zachowaniu, tym bardziej je wzmacniamy. Ucz zatem również, że trudne uczucia, jak porażki – to źródło naszej edukacji.

        Ucz tolerancji i szacunku dla innych;
        Nieśmiałe dzieci są zwykle bardzo krytyczne wobec siebie i innych. Dlatego pokazuj, że ludzie nie muszą być idealni, by być wartościowymi. Im więcej okazujesz wyrozumiałości w stosunku do innych, tym bardziej dzieci będą wyrozumiałe wobec siebie... (i ciebie).

        Rozumnie używaj etykietki „nieśmiały”
        1) Zawsze łącz nieśmiałość z czymś pozytywnym („Jesteś nieśmiałym dzieckiem, jak wielu wybitnych ludzi – Einstein, Kidman, Hanks, J. Roberts); 
        2) Nie używaj nieśmiałości, jako wymówki dla dziecka, by nie musiało próbować; 
        3) Podkreślaj inne ważne cechy dziecka, w które naprawdę wierzysz 
        4) Nie używaj etykietki, gdy nie jesteś absolutnie przekonany, że będzie to miało pozytywny efekt;

        Zwróć się po profesjonalną pomoc, gdy uznasz, że jest to konieczne  lub gdy w rodzinie były przypadki zaburzeń lękowych, depresji czy uzależnień. 

        Warto pamiętać, że unikanie kontaktów z innymi jest charakterystyczne dla niektórych poważnych problemów psychicznych dzieci jak zespół Aspergera (całościowe zaburzenie rozwoju, przejawiające się m.in. brakiem zdolności do nawiązywania relacji społecznych, głównie z rówieśnikami), mutyzm wybiórczy (nie odzywanie się do nikogo najczęściej w szkole lub przedszkolu) czy dystymia (łagodniejsza, ale chroniczna forma depresji)

        Jak nauczyciele mogą pomóc?

        • Traktuj nieśmiałość jako dość powszechną cechę ludzi i wyrażaj się o niej tylko wpozytywnym kontekście;
        • Nie zapominaj o istnieniu nieśmiałych dzieci w klasie, ale i nie wyróżniaj ich z uwagi na tę cechę;
        • Daj nieśmiałemu dziecku zadania do wykonania, do których samo by się nie zgłosiło (np. wytarcie tablicy, zamknięcie klasy po lekcjach, rozdanie klasówek, zebranie informacji od innych uczniów w klasie na jakiś temat – stopniując w ten właśnie sposób, by umożliwić mu doświadczanie coraz większego poczucia kompetencji)
        • Komentuj jego sukcesy i wywieś osiągnięcia, np. na grupowej tablicy;
        • Pomóż dziecku  nauczyć się, jak inicjować kontakt z drugą osobą;
        • Ucz rodziców, jak postępować z nieśmiałym dzieckiem;
        • Nagradzaj nawet małe postępy;
        • Zwracaj uwagę na dokuczanie nieśmiałym w grupie czy w klasie i natychmiast interweniuj.

         

         

        Literatura:

        1. M. Chłopkiewicz, Zaburzenia zachowania dzieci zahamowanych jako wyraz patologii osobowości w. Przyczyny i patomechanizmy zaburzeń rozwoju u dzieci. Warszawa 1975,

        2. A. Lewicki, Jak powstają trudności wychowawcze. Warszawa 1970

         

         Czy moje dziecko jest nadpobudliwe?

        Jak wszystkim nam zapewne wiadomo  nasze dziecko jest źródłem zwrotnej informacji o naszym postępowaniu wobec niego,  więc jeśli coś dzieje się nie tak z naszym dzieckiem, szukajmy przyczyny najpierw w nas samych.   Często rodzice przychodzą do psychologa lub pedagoga, aby otrzymać odpowiedź na pytanie, czy ich dziecko jest nadpobudliwe? I nie byłoby w tym nic dziwnego, gdyby nie fakt, że w większości przypadków chodzi nie tyle o zdiagnozowanie dziecka, co już potwierdzenie nadpobudliwości, która jest najbardziej powszechnym i popularnym określeniem psychologicznych problemów okresu dzieciństwa.

        Wyobraźmy sobie taką sytuację: do gabinetu wchodzi młoda matka z trzyletnią córeczką, a dokładniej – do gabinetu „wlatuje” jak huragan dziewczynka, za którą podąża zmęczona matka. W porównaniu z mało atrakcyjnym miejscem oczekiwania na wizytę, jakim jest korytarz, gdzie aktywność dziecka jest ograniczona do minimum, gabinet psychologa czy pedagoga dziecięcego jest prawdziwym rajem dla znudzonego dziecka. Tu dziecko chce wszystko obejrzeć, dotknąć, poczuć. Zaczyna więc otwierać a nawet opróżniać szafki, oczywiście bez pytania. Podchodzi do komputera – można przyciskać guziczki!  Matka po kilku nieudanych próbach przywołania dziecka do porządku przestaje zwracać na nie uwagę i zaczyna narzekać, że nie radzi sobie ze swoją pociechą. Tymczasem im dłużej matka narzeka, tym dziecko więcej rozrabia, co matkę jeszcze bardziej utwierdza w przekonaniu, że dziecko jest nadpobudliwe. Bo przecież wszystko na to wskazuje – w porównaniu z dzieckiem sąsiadów nasza pociecha nie usiedzi chwili w jednym miejscu,  pasują też inne objawy. Według matki, pozostaje więc tylko jedno – potwierdzić „domową” diagnozę u psychologa! Potwierdzenie diagnozy nadpobudliwości uspokaja rodziców, którzy znajdują wreszcie przyczynę ciągłych, krępujących histerii dziecka. Nieodpowiednie zachowanie dziecka często  burzy ich  wizerunek dobrych, kochających rodziców, którzy dla swej pociechy zrobiliby wszystko.

        Tymczasem mając diagnozę nadpobudliwości sądzą, że nikt nie może im zarzucić, że są złymi rodzicami, nieumiejącymi wychować własnego dziecka! Rodzice po początkowym odczuciu ulgi, że nie ponoszą winy za koszmarne wybryki swojego dziecka, zastanawiają się, co robić. Wtedy na początek proponuję, by zadali sobie następujące pytania:  - Czy jesteśmy konsekwentni w tym, co robimy i mówimy do dziecka? - Czy udało nam się wprowadzić zakazy i dziecko wie, co znaczy „nie wolno”? - Czy staramy się poprzez zabawę nakłonić dziecko do skupienia się przez dłuższą    chwilę na jakiejś czynności? Czy robimy to regularnie? - Czy życie rodziny kręci się wokół dziecka? Kto w rodzinie dominuje i rządzi?  - może właśnie dziecko „rządzi” całym naszym domem?  Czy  zdarza się nam nagradzać niepożądane zachowania dziecka, np. dać cukierka, by przestało płakać lub marudzić i czy często tak postępujemy? Czy więcej czasu spędzamy z dzieckiem na placu zabaw, czy w supermarketach?  Czy telewizor lub telefon komórkowy odgrywa rolę opiekunki, kiedy mamy ochotę na chwilę dla siebie?  Czy o regularnej porze kładziemy dziecko spać? Czy dziecko śpi w swoim łóżeczku, czy zajmuje miejsce jednego z rodziców? 

        Takich pytań można byłoby zadać jeszcze wiele. Każde z nich jest pretekstem do uświadomienia rodzicom,  jaką rolę odgrywają w rodzinie,  jak postępują wobec dziecka, jaki świat mu pokazują i czego uczą. Tak jak napisałam na wstępie, dziecko jest źródłem zwrotnej informacji o naszym postępowaniu wobec niego, a więc jeśli coś dzieje się nie tak z naszym dzieckiem, poszukajmy przyczyny najpierw w nas samych. 

        Drugim krokiem jest zmiana postępowania rodzica. Jeśli chcemy zmienić zachowanie dziecka, najpierw musimy  zmienić się sami. I proszę mi wierzyć, nie ma odwrotnej kolejności! Co to znaczy, że rodzic powinien się zmienić? Weźmy na przykład kwestie konsekwencji. Każdy z nas – rodziców -  niezależnie od stosowanych metod wychowawczych był lub jest konsekwentny w pewnych zakazach. Nigdy nie wolno dziecku bawić się gazem, nożami, zapałkami i innymi rzeczami, które mogłyby zagrażać jego życiu. Tak, tu zawsze jesteśmy konsekwentni! Nieprzestrzeganie tych surowych reguł może przecież wyrządzić dziecku krzywdę. Ale jako rodzice często myślimy, że nic się nie stanie, gdy ulegniemy urokowi maleństwa i pozwolimy mu spać z nami - najpierw tylko dziś, a potem jutro, bo marudzi, pojutrze - bo gorączka, potem - bo jesteśmy zmęczeni i nie chce nam się wstawać w nocy… Efekt jest taki, że dziecko już nie śpi samo i kategorycznie domaga się towarzystwa rodziców. Najpierw więc ulegamy lub ułatwiamy sobie życie, dziecko się przyzwyczaja, a kiedy chcemy coś zmienić lub zaczynamy stawiać dziecku wymagania, nie idzie nam to tak gładko jak byśmy myśleli, ze iść powinno! Dziecko rządzi, rodzic coraz bardziej czuje się  zmęczony i bezradny, w końcu poddaje się i idzie do psychologa z problemem nadpobudliwości.

        Wszystkich zmęczonych i zniechęconych rodziców zachęcam do małego eksperymentu: wybierzcie jedno z zachowań swojego dziecka, które chcielibyście zmienić – na początek coś bardzo prostego - i bądźcie konsekwentni w swoim postępowaniu. Postanówcie na przykład, że wasza pociecha nie będzie jadła cukierków przed obiadem. Jest  todośc proste zadanie dlatego, że to czy dziecko ma cukierek, czy nie - zależy od nas, a więc to my kontrolujemy sytuację. Konsekwentne postępowanie rodzica pokazuje jego przewagę, kontrolę i dominację nad dzieckiem. W krótkim czasie przekonacie  się, że potraficie, że udało wam się rozwiązać problem. Potem wybierzcie kolejne czy kilka kolejnych nieprawidłowych zachowań dziecka i postępujcie według tych samych zasad. Proces zmian zachowania u dziecka jest procesem długotrwałym. Trzeba więc uzbroić się w cierpliwość i konsekwentnie trzymać ustalonych reguł.  Powodzenia!!!!

        Praca z dzieckiem z trudnościami wychowawczymi

        Problem trudności wychowawczych nęka w mniejszym lub większym stopniu każdą placówkę wychowawczą,  ale przede wszystkim dotyczy rodziców i najbliższej rodziny dziecka.. Na co dzień przecież każdy z nas spotyka dzieci czy młodzież zachowującą się bezczelnie, wulgarnie czy agresywnie. Czy oznacza to, że są to dzieci trudne wychowawczo lub, że mają „ wrodzone” skłonności lub zadatki  na bycie takim  dzieckiem?

         Otóż przeprowadzane badania i obserwacje dowodzą, że dzieci trudnych wychowawczo nie ma.  Są  tylko dzieci źle wychowane na skutek przede wszystkim zaniedbań wychowawczych rodziców czy prawnych opiekunów. Pojawiające się trudności w wychowaniu rodzice zauważają dopiero wtedy, gdy sami zaczynają nie radzić sobie z  poważnymi  problemami ich dzieci, jaknp. złe oceny, wagary, kłamstwa czy  kradzieże. Kiedy podejmowane środki zawodzą, stwierdzają, że mają dziecko „ trudne” i „ nic z tego nie będzie”.

        Wszystkie trudności w wychowaniu dziecka poprzedzają jednak jakieś „ drobiazgi” typu np. niewielkie kłamstwa, nie odrabianie lekcji, pozwalanie na wiele byle tylko był „święty spokój i dziecko nie płakało czy krzyczało”

        . Często przez trudności wychowawcze rozumie się drobne przewinienia czy złe przyzwyczajenia. Przejawami takich zachowań u dzieci czy młodzieży są: upór, nieposłuszeństwo, lękliwość, lenistwo, nie respektowanie norm, zachowania niekiedy agresywne w stosunku do innych czy autoagresja. Trudności wychowawcze są także często wynikiem sytuacji stwarzanych przez dorosłych, do których możemy zaliczyć:

        - zaniedbania wychowawcze oraz negatywne oddziaływania środowiska rodzinnego,

        -  popełniane błędy wychowawcze,

        -  nieprawidłowe funkcjonowania rodziny, brak poczucia odpowiedzialności za potomstwo

        - niepowodzenia szkolne dzieci i młodzieży, brak współpracy z instytucjami wychowawczymi,

        - trudności związane z psychofizycznym rozwojem dziecka ( przebyte choroby, zaburzenia w sferze emocjonalnej – nadpobudliwość lub zahamowanie, deficyty rozwojowe),

        - trudności wyłaniające się w kontekście rozbieżności dążeń, oczekiwań i ambicji rodziców oraz dążeń i zainteresowań dzieci.

         

        Dzieci trudne rekrutują się z:

        - rodzin nieprzychylnych dziecku – rodzice uzasadniają zachowanie: przemęczeniem, kłopotami materialnymi, alkoholizmem. Metody wychowania polegają tu na karach, bardzo surowych i  nieproporcjonalnych do przewinień,

        - rodzin obojętnych dziecku – rodzice mają własne ważniejsze sprawy. Dziecko szybko zmienia się wtedy  w typ dziecka bojowego czy  agresywnego,

        - rodzin rozpieszczających dziecko – rodzice nie potrafią niczego dziecku odmówić. Dołącza się do tego przesadna troska o zdrowie dziecka.

         

        Jednak za główny „grzech” rodziców uważa się odrzucenie i niezrozumienie potrzeb własnego dziecka. Kiedy rodzina nie stanowi oparcia dla małego człowieka, trudno jest mu radzić sobie w życiu. Nie zaspokajanie podstawowych potrzeb takich jak potrzeba miłości może prowadzić do poważnych deformacji psychicznych. Ponadto dla dziecka w wieku przedszkolnym ważne są zasady wychowawcze ustalone przez rodziców czy wychowawców i ich konsekwentne przestrzeganie. Dzieci  pięcio- i sześcioletnie doskonale  wiedzą, co można, a czego nie wolno w domu czy w przedszkolu.  Mając pewne ustalone normy starają się ich przestrzegać  i zdają sobie sprawę, że ich przekroczenie może grozić pewną negatywną konsekwencją.

         Ustalanie zasad obowiązujących w domu i przedszkolu nie jest trzymaniem dziecka „na uwięzi”. Zasady postępowania pozwalają dobrze funkcjonować całej rodzinie i pomagają w wychowaniu. Przejrzyste reguły informują malca, czego rodzice czy opiekunowie od niego oczekują i sprawiają, że dziecko czuje się bezpieczniej, zna granice postępowania. Wie, co jest dozwolone, a co zabronione. Ważne jest jednak to, by dorośli również respektowali ustalone zasady. Dziecko bowiem bierze przykład z góry. Jasne zasady sprzyjają ponadto rozwojowi samodyscypliny u dziecka. Ustalone normy dziecko zaczyna stopniowo uważać za własne i z czasem czuje się coraz bardziej odpowiedzialne za to, co robi.

        Ważnym elementem w procesie wychowania jest także stosowanie wzmocnień w konkretnych sytuacjach zachowania się dziecka. Nie można wszystkiego zabraniać i tylko karać, ani też na wszystko pozwalać i tylko nagradzać. Podstawową zasadą jest akceptacja dziecka takim, jakim ono jest. Nie oznacza ona jednak tolerancji złych zachowań. Krytyka powinna dotyczyć konkretnych niewłaściwych zachowań. Jednak najważniejsza jest  miłość, którą dziecko musi odczuć i doznać od rodziców.

        Trudności wychowawcze są rzeczywistym i ciągle aktualnym problemem. Dzieci sprawiające trudności należy traktować z wyrozumiałością i cierpliwością, ale jednocześnie należy być konsekwentnym i systematycznie kontrolować ich zachowanie.

         

        „Dzieci uczą się tego , czego doświadczają:

         

        Dziecko krytykowane – uczy się potępiać.

        Dziecko otoczone wrogością – uczy się agresji.

        Dziecko żyjące w strachu – uczy się lękliwości.

        Dziecko doświadczające litości – uczy się rozczulać nad sobą.

        Dziecko wyśmiewane  - uczy się nieśmiałości.

        Dziecko otoczone zazdrością  - uczy się zawiści.

        Dziecko zawstydzane – uczy się poczucia winy.

        Dziecko zachęcane – uczy się wiary w siebie.

        Dziecko toczone wyrozumiałością – uczy się cierpliwości.

        Dziecko chwalone – uczy się wdzięczności.

        Dziecko chwalone – uczy się kochać.

        Dziecko otoczone aprobatą – uczy się lubić siebie.

        Dziecko darzone uznaniem – uczy się, że dobrze mieć cel.

        Dziecko żyjące w otoczeniu, które potrafi się dzielić – uczy się hojności.

        Dziecko traktowane uczciwie – uczy się prawdy i sprawiedliwości.

        Dziecko żyjące w poczuciu bezpieczeństwa – uczy się ufności.

        Dziecko otoczone przyjaźnią – uczy się radości życia” .

                                                                                       Doroty Law Nolte

                                                                                  za: Dryden G., Vos J. Rewolucja w uczeniu

         

              

                                                                                                        

        Literatura:

        • Babich M.,  Jak współpracować z rodzicami „trudnych” uczniów?, WSiP, Warszawa 2005
        • Han-Ilgiewicz M ., Trudności wychowawcze i ich tło psychologiczne, PZWS, Warszawa 1961
        • Kozłowska A., Zaburzenia emocjonalne u dzieci w wieku przedszkolnym, WSiP, Warszawa 1984.
        • Łobocki M., Trudności wychowawcze w szkole, WSiP, Warszawa 1989.
        • Siemek D., Problemy wychowawcze wieku przedszkolnego, Instytut Wychowawczy, Warszawa 1987.
        • Turecki S., Jak zrozumieć problemy emocjonalne dziecka, Warszawa 2005
           

        Kształtowanie emocji dzieci w wieku przedszkolnym

         

         

           Emocje odgrywają zasadniczą rolę w życiu każdego człowieka - zarówno dzieci jak i dorosłych . Towarzyszą nam w różnych sytuacjach, odpowiadają za relacje ze światem zewnętrznym.

           Pierwsze lata w życiu dziecka są bardzo znaczące dla jego późniejszego funkcjonowania. W tym czasie kształtują się nawyki, zachowania, postawy, determinujące późniejsze  życie .Dziecko przychodzi na świat jako mała, nieporadna istota uzależniona od swych rodziców, zktórymi łączy ją początkowo więź fizjologiczna, a potem uczuciowa. Dlatego niezmiernie ważne jest,by pierwsze lata swego życia spędziło we własnej rodzinie, która pielęgnując i troszcząc sięo nie, zaspokoi jego potrzebę bezpieczeństwa.

           Rozwój emocjonalny dziecka  zależy więc  przedewszystkim od środowiska rodzinnego, a głównie właściwych postaw rodziców. Oboktroskliwej opieki, pielęgnacji i higienicznego trybu życia w tym środowisku, najważniejsza jestmiłość rodziców, zrozumienie potrzeb dziecka, atmosfera ciepła, stabilizacji i spokoju.Naturalny kontakt między rodzicami i dzieckiem w pierwszych miesiącach i latach życia jestistotny nie tylko w pierwszych chwilach życia dziecka, ale stanowi podłoże wzajemnego zrozumienia wprzyszłości. Współczesna rodzina, jednak traci na swej uniwersalnej wartości; szybkie tempo codziennego życia, troska o warunki ekonomiczne nadały sens czynnikom warunkującym życie wielu rodzin a tym samym poszerzyły krąg problemów opiekuńczo-wychowawczych .We  współczesnych czasach  nie tylko niedobór materialny ale także niedobór opiekuńczy wpływa niekorzystnie na rozwój dzieci, a zwłaszcza ich rozwój emocjonalny.

        Aby zniwelować negatywne wpływy środowiska należy zaspokajać podstawowe

        potrzeby dziecka:

        1. Potrzebę miłości – dziecko niekochane wyrasta w przekonaniu, że świat jest groźny więc lepiej się z nim nie kontaktować ( „Mamo, tato kochaj mnie, bo inaczej nie będę kochać, będę agresywny, będę nienawidził”).

         

        2. Potrzebę bezpieczeństwa ( „Mamo, Tato kochaj mnie, bo inaczej będę bał się świata”).

         

        3. Potrzebę bliskości - bądźmy blisko z dzieckiem. Mimo, że będzie robił coraz więcej kroków w stronę otaczającego go świata, niech wie, że ma do kogo wrócić.

         

        4. Potrzebę poznawczą ( „Rodzice, pokażcie mi świat i wytłumaczcie ten świat. Jeśli tego nie zrobicie, nie będę go rozumiał a życie wyda mi się bez sensu”).

         

        5. Potrzebę działania ( „Mamo, Tato pozwól mi działać, powiedz mi co robię dobrze. Jeśli tego nie zrobicie wyrosnę w przekonaniu, że ja nic nie umiem, nic nie potrafię”).

         

        6. Potrzebę kontaktu:

        - werbalnego („rozmawiaj ze mną” i to tak często jak tylko możesz i zawsze, gdy tego potrzebuję; ale też słuchaj, milcz),

        - niewerbalnego („przytul mnie”)

        („Mamo, Tato rozmawiaj ze mną, byście mogli mnie poznać, byście mogli dowiedzieć się czego się boję. Poznaj moich kolegów – inaczej będę szukał ucieczki do tych, którzy mnie wysłuchają” – uzależnienia , sekty)

         

        Dodatkowo bardzo ważnymi kwestiami w rozwoju emocjonalnym naszych pociech są:

        1. Pokazaniejasnej i klarownej hierarchii wartości:

        - pokażcie co jest dobre, a co złe

        - jasno określcie wymagania, bądźcie stanowczy  i konsekwentni

        - bądźcie przykładem i autorytetem (ważne jest co robimy, a nie co mówimy)

         

        2.  Dziecko musi wiedzieć – kim jest, a nie kim nie jest. Nie krytykujmy dzieci (w każdym dziecku jest coś, co może być jego siłą, wartością, zaletą).

         

        3 . Dziecko musi wiedzieć co potrafi, musi wiedzieć, że jest człowiekiem (a to wielkie słowo) i ma swoją godność, która wymaga obrony i  ma swoją wielką  wartość.

         

        Drugim miejscem, zaraz po rodzinie, które pełni ważną rolę w rozwoju emocjonalnym dzieci jest przedszkole. Dziecko w przedszkolu wchodzi w swój pierwszy świat , zdobywa doświadczenia w wyrażaniu i odbiorze emocji i uczuć . Nauczyciel przedszkola jest pierwszą osobą po rodzicach , która ma wpływ na kształtowanie postaw, umiejętności społecznych oraz rozwój emocjonalny dziecka. Zatem formowanie sfery emocjonalnej staje się istotnym elementem wychowania i należy wiedzieć jakie są źródła emocji i co ze sobą niosą.

        Emocje są reakcją wyrażaną mimiką twarzy, mową ciała (ruchy, gesty), głosem (ton, barwa,natężenie), słowem (nazywanie emocji) na osoby, wydarzenia zewnętrzne i sytuacje.

        W różnych okolicznościach te reakcje wyrażają się poprzez: radość, wzruszenie, satysfakcję, poczucie bezpieczeństwa, zaufanie, pewność siebie, niepokój, wstyd ,poczucie winy, gniew, nienawiść. Emocjom towarzyszą objawy widoczne dla innych, które informują o danej sytuacji życiowej. Nie powinno się ich zatem dzielić na pozytywne i negatywne, ale na radosne i bolesne. Wszystkie bowiem są pozytywne jako nośniki informacji o naszym życiu. Jeśli dziecko będzie czuło się bezpieczne – odważnie podejmie nowe wyzwania jakie niesie dorosłe życie. W poczuciu akceptacji samego siebie będzie ufało sobie, najbliższym oraz innym ludziom.

        Odczuwane poczucie więzi umożliwi mu bezproblemowe wchodzenie w dorosłość oparte na wzajemności i wspólnej aktywności w grupie rówieśników. W trudnych sytuacjach wyzwalających lęk , obawę , dziecko które doznało poczucia więzi będzie potrafiło współczuć i pomagać innym. Dziecku , które przeżywa stresową sytuację, można pomóc tylko poprzez udzielanie mu wsparcia emocjonalnego  oraz przekazywanie pozytywnych, konkretnych, sprawdzonych informacji, poprzez rozmowę o tym, jak my dorośli postępujemy w identycznej sytuacji.

        Kształtując zachowania dziecka należy zawsze go wspierać emocjonalnie i rozmawiać z nimo emocjach dzięki czemu nabędzie umiejętności:

        - Nazywania emocji

        - Rozumienia tego co czuje(emocji)

        - Zachowania się w związku z tym co czuje w taki sposób, który jest społecznie i kulturowo

        akceptowany

        - Rozpoznawania emocji u innych

        - Rozumienia zachowań innych osób

        Rozmowa z małymi dziećmi o emocjach, w szczególności o tych bolesnych - nie jest łatwa.Wówczas możemy wykorzystać do tego zabawy, gry, ćwiczenia, wiersze i literaturę (bajki, opowiadania) poruszające interesujący nas problem. Na podstawie przygód opisywanych bohaterów z literatury możemy odnieść się do problemu, który próbujemy wspólnie z dzieckiem nazwać i rozwiązać. Np. wiersz Zbigniewa Dimitroca pt. „Jagódka i smutki”, który stwarza okazję  do uświadomienia sobie sytuacji w których przeżywamy smutek.

         

        „Jagódka i smutki”

        Do malutkiej Jagódki, przyplątały się smutki...

        Jeden smutek był duży, mieszkał w wielkiej kałuży

        Gdy znienacka wyskoczył, oba buty zamoczył!

        Drugi smutek był mały i troszeczkę nieśmiały

        Ukrył się w piaskownicy pod postacią dżdżownicy

        Gdy pokazał się w piasku, był powodem do wrzasku...

        Lecz na ogół jagódka jest naprawdę milutka

        I choć w dzień bryka, rzadko smutki spotyka.”

         

        Istnieje także wiele zabaw, ćwiczeń i gier, które są przydatne w nauce rozpoznawania emocji, nazywania i wyrażania ich. Naszym zadaniem jest również wzbogacanie rozwoju dzieci o kolejne, pozytywnedoświadczenia i sposoby wychodzenia z trudnych i stresujących sytuacji. Dzięki temupomożemy dziecku w zdobywaniu nowych umiejętności oraz przekształcaniu i doskonaleniujuż posiadanych.

        Szanujmy i honorujmy emocje: swoje własne, dzieci oraz innych osób, z którymi utrzymujemy kontakty. Dzielmy się swoimi uczuciami, myślami i doświadczeniami – zarówno tymi  pozytywnymi jak i negatywnymi (np. podekscytowaniem, zawstydzeniem, nierozsądkiem, złością, zmartwieniem itp.). Stwórzmy atmosferę szczerości i zaufania, otwartości. Powstrzymajmy się od dawania gotowych rad i odpowiedzi. Dajmy szansę do wyrażenia przez dziecko swoich myśli – nie popędzajmy go, naprowadźmy na właściwy tor zrozumienia swoich uczuć.

         

        Polecane pozycje tematyczne:

        1. Małyska M.: „Rozmawiamy o uczuciach” WSiP

        2. Dimitroca Z.: „Bajki niezapominajki”. Wybór wierszy dla dzieci. Lublin 2003..

        3. K.Konopka: „Emocje w przedszkolu”

        Rola przedszkola w wychowaniu i rozwoju małego dziecka

         

         

        „Wszystkiego co naprawdę trzeba wiedzieć, nauczyłem się w przedszkolu

         – o tym jak żyć,co robić, jak postępować, współżyć z innymi, patrzeć, odczuwać,

        myśleć, marzyć i wyobrażać sobie lepszy świat.”

        Robert Fulghum

         

         

            Przytoczone powyżej słowa stanowią sens edukacji przedszkolnej, bo właśnie te wyżej wspomniane umiejętności zdobywa dziecko w przedszkolu. Wiek XX zwany wiekiem dziecka upowszechnił właśnie  świadomość znaczenia przedszkola i jego istotnego wpływu na rozwój i przyszłe losy małego człowieka.

             Psycholodzy są zgodni, że od trzeciego roku życia dziecka zaczyna się okres zwany przedszkolnym. Dla większości dorosłych oznacza to, że trzylatek rozpoczyna edukację przedszkolną i że jest to korzystne dla jego rozwoju. Proces adaptacji dziecka czasami przebiega jednak inaczej, niż oczekują tego rodzice: zakłóca rytm życia rodzinnego, wywołuje strach u rodziców, rodzi szereg pytań (czy rzeczywiście jest to właściwa decyzja, czy nie za wcześnie?). Prowadzi to do zabrania dziecka z przedszkola i wytworzenia negatywnego obrazu placówki.

             Gdy dziecko rozwija się według normalnego rytmu, w mniejszym stopniu przeżywa dramat rozstania z najbliższymi. Dlatego warto dostrzec w nas, nauczycielach, sprzymierzeńców w wychowaniu i rozwoju dziecka. Dzięki naszemu zaangażowaniu i współpracy z rodzicami dziecko na pewno zaaklimatyzuje się w nowych, nieznanych warunkach. Kiedy już będzie czuło się bezpiecznie, gdy dostrzeże, że jego potrzeby mogą być przez panie przedszkolanki zaspokojone, zacznie w pełni korzystać z tego, co przedszkole mu oferuje – a jest to bogata oferta.

             Głównymi celami przedszkolnego programu wychowania i wyznacznikami pracy każdego przedszkola są:

        • wielostronny rozwój dziecka,

        • monitorowanie, stymulowanie rozwoju psychicznego, emocjonalnego, społecznego, umysłowego,

        • kształcenie uniwersalnych umiejętności odpowiednio do fazy rozwoju dziecka,

        • udział w promowaniu opieki zdrowotnej uwzględniającej wczesne wykrywanie grup ryzyka zdrowotnego i społecznego,

        • konstruktywna współpraca między przedszkolem i rodziną (jedność celów i zadań),

        • spontaniczne i zorganizowane wychowanie dziecka realizowane przy współpracy z rówieśnikami i dorosłymi,

        • zabawa jako główna forma aktywności dziecka przedszkolnego – jej niezależny i twórczy charakter,

        • pomoc dzieciom w stworzeniu przez nie pozytywnego obrazu samego siebie (w tym szacunku dla siebie i innych) oraz w zrozumieniu i szanowaniu tych, którzy różnią się rasą, kulturą, sytuacją ekonomiczną.

         

             Każda placówka przedszkolna ma na względzie te cele i w oparciu o nie pełni funkcje: opiekuńczą, wychowawczą, dydaktyczną i diagnostyczno-terapeutyczną.

             Przedszkole wprowadza 3-latka w świat dotąd dla niego obcy. Przede wszystkim uczy go tego, że istnieją inne dzieci i ich potrzeby –  tu zaczyna odbywać się proces socjalizacji malucha. Ponadto dziecko nabywa wiele innych umiejętności i zdobywa wiadomości o otaczającym go świecie. Uczy się  funkcjonowania w grupie rówieśniczej, kształtuje swoją osobowość, próbuje rozumieć i akceptować uczucia innych. Profesjonalnie przygotowana kadra pedagogiczna czuwa nad rozwojem dziecka, jego indywidualizacją, uznaje jego podmiotowość, na którą składają się czynniki takie jak: akceptacja indywidualnych odczuć, pomaganie w realizacji pomysłów dziecka, unikanie sankcji prowadzących do lęku, stawianie zadań na miarę możliwości dziecka, wyrobienie poczucia odpowiedzialności, kształcenie poczucia więzi społecznej i współodpowiedzialności.

             Powyższe elementy przedszkolnej kultury pedagogicznej i jej oddziaływanie powinny być przenoszone na wychowanie w rodzinie poprzez współpracę wychowawców z rodzicami. Rodzice zawsze mogą zasięgnąć obiektywnej rady, opinii dotyczącej rozwoju ich dziecka. Nauczycielka przedszkolna zna dobrze swoich podopiecznych, to ona stwarza odpowiedni klimat wychowawczy i dydaktyczny. Czasami jako pierwsza odkrywa szczególne zdolności dziecka i dąży do ich rozwijania i doskonalenia. Dostrzega również specjalne potrzeby rozwojowe dziecka, a wtedy wspólnie z rodzicami stara się pomóc dziecku w jak najlepszy sposób.

             Praca w grupie odbywa się w oparciu o odpowiednio dobrany program nauczania. Dzieci nabywają wiedzę z różnych sfer, w szczególności treści związane z wychowaniem umysłowym, ruchowym, moralno-społecznym i estetycznym, na które składają się: działalność plastyczno-konstrukcyjna i wychowanie muzyczne, a także treści kształtujące pojęcia matematyczne, językowe i przyrodnicze oraz działania rozwijające motorykę dużą i małą, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania dziecka w szkole. Nie bez znaczenia jest także wychowanie zdrowotne i aktywność ruchowa prowadząca do harmonijnego rozwoju. Nauczycielka przedszkolnaprzez  kilka godzin pobytu dziecka w przedszkolu jest w stanie zaspokoić te wszystkie potrzeby rozwojowe dzieci, gdyż posiada bogatą bazę dydaktyczną, którą dysponuje placówka przedszkola oraz fachowe wykształcenie umożliwiające rozwój wszystkich predyspozycji dziecka. W domu natomiast nie jesteśmy w stanie stworzyć grupy rówieśniczej, w której nasze dziecko będzie się realizowało, nawiązywało przyjaźnie, uczyło rozwiązywać konflikty i nabywało umiejętności współżycia w grupie. Wszystko to odbywa się pod czułym, bystrym, życzliwym i wyrozumiałym okiem wychowawczyni, która swoją subtelną działalnością wspomaga rozwój dziecka.

                  W przedszkolu dziecko w ramach zajęć dodatkowych zetknie się z językiem obcym. Tu nauczy się dobrych manier, rozwinie swoją osobowość i talenty. Wszystko to będzie możliwe dzięki współpracy obu środowisk: przedszkolnego i rodzinnego, a także dzięki traktowaniu przedszkola nie jako „przechowalni” na czas pracy, ale jako miejsca bliskiego dziecku i otwartego na jego potrzeby. Przedszkole wyposaży dziecko w potrzebne umiejętności umożliwiające rozpoczęcie nauki w szkole.

             Dlatego warto zapisać dziecko do przedszkola, spokojnie przetrwać okres adaptacji, nawiązać życzliwy, bezpośredni kontakt z wychowawczynią i obserwować postępy w rozwoju dziecka.

         

        ________________________________________

        Bibliografia:

        1. Materiały do nauczania psychologii, red. W. Wołoszynowa, seria II, tom 9, PWN, Warszawa

        2. E. Franus, Sprawdziany rozwoju dziecka od urodzenia do szóstego roku życia, NIK, Warszawa 1985

        3. J. Kopczyńska-Sikorska, Perspektywy rozwoju wychowania przedszkolnego w XXI wieku - wystąpienie z konferencji OMEP 2000 r.

         

        Agresja dziecka w wieku przedszkolnym

         

        Wśród wielu problemów skłaniających do refleksji na szczególną uwagę zasługuje jakość międzyludzkich relacji. Coraz większy niepokój budzi przemoc i okrucieństwo, rosnąca liczba przestępstw, brutalność, działań skierowanych przeciwko drugiemu człowiekowi.

        Od kilku lat w mediach, głównie w telewizji, pojawiają się sygnały dotyczące niewłaściwych, a wręcz bulwersujących zachowań dzieci i młodzieży. Agresję obserwujemy nie tylko na filmach dla dorosłych, ale także w bajkach dla dzieci. Problem agresji dotyczy ludzi w każdym wieku - nawet dzieci w wieku przedszkolnym. Dzieci agresywne sprawiają dużo trudności, zarówno nauczycielom jak i rodzicom. Są one niezdyscyplinowane, naruszają zasady panujące w przedszkolu, negatywnie wpływają na swoich kolegów.

        Oddziaływania wychowawcze względem dzieci powinny prowadzić do kształtowania osobowości w taki sposób, aby młody człowiek świadomie umiał hamować swoją agresję. Rodzina jest najkorzystniejszym i równocześnie najbardziej znaczącym środowiskiem w życiu dziecka. W niej gromadzi pewne społeczne doświadczenia i rozwija się emocjonalnie. Tylko prawidłowo funkcjonująca rodzina może dać wyraz pełnej akceptacji dziecka, dostrzegając równocześnie jego wady.

        Ważnym elementem w procesie wychowania jest stosowanie wzmocnień w konkretnych sytuacjach zachowania się dziecka. Rodzice muszą odpowiednio „reagować” systemem wzmocnień. Nie można wszystkiego zabraniać i tylko karać, ani też na wszystko pozwalać i tylko nagradzać.

        Podstawową zasadą jest akceptacja dziecka takim, jakim ono jest. Nie oznacza ona jednak tolerancji złych zachowań. Nasza krytyka musi odnosić się do konkretnych zachowań niewłaściwych. Od rodzica w głównej mierze zależy, jakim człowiekiem będzie i na kogo wyrośnie to małe bezbronne dziecko, jakie podsuniemy mu wartości, wzory, aby umiało nawiązywać prawidłowe relacje z rówieśnikami i dorosłymi. W całym procesie wychowania, najważniejsza jest miłość, którą dziecko musi odczuć i doznać od rodziców jak i wychowawców.

         

        Formy agresji występujące u dzieci w wieku przedszkolnym

        Terminu „zachowania agresywne" używa się do opisu bardzo różnorodnych zachowań. Za agresywne uznaje się dziecko, które wywołuje konflikty, bije inne dzieci, skarży się na nie, przezywa, przedrzeźnia, niszczy lub uszkadza przedmioty, przeklina, męczy zwierzęta. Mówi się, że dziecko zachowuje się agresywnie, jeśli jest aroganckie w stosunku do dorosłych lub rówieśników, brutalnie narzuca innym swoje zdanie, jeśli w zachowaniu prezentuje wrogość, nienawiść do ludzi, zjawiska i przedmiotu.

        Agresja fizyczna - to bezpośrednie zadawanie bólu innym osobom. Dziecko w momencie wybuchu gniewu bije, gryzie, kopie lub drapie. Atak nie zawsze skierowany jest na osobę, która wywołała tę sytuację. Zdarza się, że dziecko na podstawie swoich wcześniejszych doświadczeń wie, że nie może skierować swojej agresji na osobę, która ją wywołała, np. przyczyną może być zakaz osób dorosłych, ponieważ nieposłuszeństwo zostanie ukarane, więc aby rozładować swoją frustrację kopnie psa, podrze rysunek, uderzy kolegę. Jest to agresja z przeniesieniem. Jedną z form agresji fizycznej jest okrucieństwo. U dzieci może objawiać się ono nieintencjonalne - mimowolne. Dzieci nie zdają sobie sprawy z tego, że zadają cierpienie, nie mając takiej intencji,że ich czyny są okrutne. Przykładem może być zabawa ze zwierzętami - wyrywanie muchom skrzydełek i obserwowanie czy będą biegać. Dokonując tych okrutnych czynów dziecko kieruje się jedynie ciekawością. Drugą formą opisywania agresji fizycznej jest agresywne zachowanie służące dowartościowaniu siebie. Dziecko zdobywając się na czyny okrutne, sadystyczne chce czymś i komuś zaimponować, pokazać mu, na co go „stać".

        Agresja werbalna - dziecko nie wchodzi w bezpośredni fizyczny kontakt z osobami lub przedmiotami, a powoduje ich cierpienie poprzez wyśmiewanie, złośliwe uwagi, przezywanie, skarżenie, jest aroganckie. Narzędziem działania w takiej sytuacji jest język. Wyróżnia się agresję werbalną kierowaną i niekierowaną. O agresji kierowanej mówimy wtedy, gdy dziecko dokucza w sposób otwarty tej osobie, która jest obiektem agresji i wprost do niej kieruje swoje uwagi. Natomiast agresja niekierowana jawna występuje na ogół wtedy, gdy dziecko woli ukrywać swoje działania, ponieważ boi się szkodzić w sposób otwarty, więc skarży, obmawia, plotkuje. Ta forma agresji jest często spotykana w środowisku dzieci przedszkolnych.

        Innymi formami agresji, typowymi dla dzieci w wieku przedszkolnym są jej niewerbalne formy. Zachowania tego typu polegają na: przedrzeźnianiu, robieniu min, wysuwaniu języka do innego dziecka z zamiarem zrobienia mu przykrości, są to różnego typu gesty mające na celu zranienie drugiej osoby.

        Agresja instrumentalna - w opinii psychologów, ze względu na mylną ocenę dorosłych nie warto interweniować we wszystkie konflikt dzieci. Wkroczenie dorosłego nie służy poprawie relacji między dziećmi, a co więcej może przyczynić się do wzrostu konfliktu. Na dodatek w ten sposób uczmy dzieci kolejnej formy agresji, a mianowicie agresji instrumentalnej, której istotą jest wybieranie przez dziecko takiego sposobu zachowania, który może przynieść mu jakąś korzyść. Przyczyną takiego zachowania jest często nieprzemyślane postępowanie dorosłych, jeśli rodzice zmęczeni krzykiem dziecka ustępują mu, np. kupując wymarzoną zabawkę lub też pani ustępuje chłopcu, który swoim zachowaniem wymusza pierwszeństwo w zabawie, to wówczas dziecko uzna dane działania za skuteczne. W takiej sytuacji przekonuje się, że właśnie takim

        zachowaniem (agresywnym) może osiągnąć oczekiwane efekty, a wtedy będzie je częściej powtarzał. Ważna jest tu zatem stanowczość rodziców lub nauczycieli i umiejętność pokierowania nastrojami dziecka tak, aby nie czyniło nikomu krzywdy.

         

        Agresja naśladowcza - Innego typu zachowaniem jest tak zwana agresja naśladowcza. Dziecko od początku swego życia naśladuje, obserwuje najbliższe otoczenie, cały sobą wchłania to, co mu przekazujemy. Agresywne zachowanie dzieci bywa następstwem oddziaływania określonych modeli zachowań. Warto podkreślić, że największe szanse stania się modelem mają osoby znaczące dla dziecka: rodzice, rodzeństwo, a także inne osoby posiadające autorytet w oczach dziecka. Badania psychologiczne dowiodły, że większość agresywnych dzieci pochodzi z rodzin, w których jedno lub oboje rodzice to osoby agresywne. Gdy dzieci biją rówieśników, przezywają ordynarnymi słowami, rodzice najczęściej przypisują to naśladowaniu innych, a nie własnych sposobów reagowania na określone sytuacje.

         

        Agresja frustracyjna - U dzieci w wieku przedszkolnym wyróżniamy agresję frustracyjną, która podobnie jak u dorosłego człowieka wynika z niemożności przezwyciężenia przeszkody fizycznej lub psychicznej. Występuje wtedy, gdy dana potrzeba nie zostaje zaspokojona, czyli w przypadku jej blokady. Frustracje wywołują wystąpienie poczucia krzywdy, emocji, gniewu, zdenerwowania, wrogości. Powstaje ona wskutek odebrania dziecku atrakcyjnej zabawki, przeszkadzaniu mu w zabawie, różnych przezwisk ze strony kolegów, niepowodzeń doznanych w działaniu, stosowania surowych kar fizycznych, przykrych wydarzeń losowych.

         

        Autoagresja - Ostatnią formą agresji, która jest bardzo istotna z punktu widzenia pracy w przedszkolu jest autoagresja, czyli zachowanie skierowane przeciwko sobie: uderzenie głową w ścianę, obryzganie paznokci aż do krwi, a także pobudzenie fizyczne w wyniku którego dzieci ulegają samookaleczeniu np. na skutek biegania, skakania. Dzieci przejawiające swoją agresję w takiej formie, wymagają profesjonalnej pomocy terapeutycznej, gdyż zachowania tego typu traktowane są jako zaburzenia. Może się zdarzyć, że dziecko w swojej rozpaczy przekonane jest, że samo musi się ukarać za soje zachowanie, albo nawet za swoje myśli, często, aby chronić innych przed sobą. Dzieci te dostrzegają siebie, działania i reakcje innych w tak zniekształcony sposób, że hamowane przez ogromny strach są w stanie niedostatecznie i błędnie przetwarzać docierające do nich bodźce.

         

        Agresywne zachowanie dzieci w przedszkolu to sygnał dla nauczyciela, aby właśnie temu dziecku poświęcić więcej uwagi, udowodnić dziecku, że chcemy być jego partnerem. Bo agresja dziecka to znak, że to właśnie dziecko ma problem, wymaga od nas pomocy, a my wykorzystując nasze umiejętności jesteśmy w stanie mu pomóc.

         

        Literatura:

        1. A. Kozłowska, „Jak pomagać dziecku z zaburzeniami życia uczuciowego” Wyd. „Żak” 1996

        2. Z. Skorny, „Formy i źródła agresji u dzieci i młodzieży”. W: Psychologia wychowawcza, wyd. WSiP 1976

        3. J. Ranschburg, „Lęk, gniew, agresja”, wyd. WSiP 1993